Hout, een fantastisch verhaal
Jan Seynaeve is coördinator van Bosgroep Zuiderkempen, 1 van de 11 bosgroepen in Vlaanderen. Deze vereniging ondersteunt private boseigenaars bij het duurzaam beheer van hun bossen.
Dat gaat van houtverkoop, aanplanting en herbebossingscursussen tot dienstverlening rond beheerplannen, toegankelijkheidsregelingen en subsidies.
Bosgroep Zuiderkempen stimuleert samenwerking en gezamenlijk bosbeheer. We interviewden Jan over de waarde van bos en hout.
Jan Seynaeve is coördinator van Bosgroep Zuiderkempen, 1 van de 11 bosgroepen in Vlaanderen. Deze vereniging ondersteunt private boseigenaars bij het duurzaam beheer van hun bossen. Dat gaat van houtverkoop, aanplanting en herbebossingscursussen tot dienstverlening rond beheerplannen, toegankelijkheidsregelingen en subsidies. Bosgroep Zuiderkempen stimuleert samenwerking en gezamenlijk bosbeheer. We interviewden Jan over de waarde van bos en hout.
Wat is volgens u de waarde van bos en hout?
Hout is iets ongelofelijks! Hoe hout geproduceerd wordt, de energie die nodig is voor de groei, komt niet van petroleum, maar van de zon. Dit is gratis en milieuvriendelijk en al duizenden jaren zo geweest. Bomen groeien spontaan, halen CO2 uit de lucht en stapelen het gratis en voor niets op het in het hout. En laat CO2-opslag nu juist een belangrijk middel tegen klimaatverandering zijn.
Hout is bovendien hernieuwbaar. Dit kapitaal van de natuur kunnen we met respect gebruiken voor onze behoeftes. Door niet meer te oogsten dan dat er is, door aan te planten en door het duurzaam in stand te houden. Hout heeft dus echt een fantastisch verhaal!
Kunt u iets meer vertellen over de bossen in België?
De meeste bossen in België zijn multifunctioneel, met functies op het gebied van biodiversiteit, houtoogst en recreatie. Veel bossen zijn een restant uit verleden, met een flink deel mijnhoutbossen, die vroeger dienden voor studpalen in de mijnbouw. Nu leven we in een andere maatschappij, met andere behoeftes. Doen we niets, dan komt dat niet ten goede van het bos, omdat bomen dan te weinig licht en plaats hebben. Daarom selecteren we bomen voor houtoogst en zorgen we voor voldoende variatie in soorten, leeftijden en houtkwaliteit. Zo ontstaat ook landschappelijk een mooi bos.
De kern van ons bosbeheer is het uitdunnen van bossen voor bosbetreding. Hout dat uit het bos genomen wordt, dient als duurzame grondstof om het ecosysteem ten volle te laten renderen. Wij wegen daarbij continu belangen van eigenaren en de maatschappij tegen elkaar af. Veel bossen in België zijn homogeen en daardoor relatief kwetsbaar voor ziektes, plagen en stormen. De focus ligt nu op het weerbaar maken van bossen, ook voor klimaatopwarming, zodat ze sterker worden en voorbereid zijn op veel extremere klimaatomstandigheden en weersproblemen in de komende 15 tot 100 jaar.
“We zijn vervreemd geraakt van onze grondstoffen. We bekijken een bos van op afstand en verbinding ontbreekt. We zien een bos ten onrechte als iets aparts, dat niet gekapt of beheerd mag worden.”
Jan Seynaeve
Coördinator vzw. Bosgroep Zuiderkempen
Hoe ziet u de toekomst van de bossen in België?
Ik denk dat er in de komende 30 tot 50 jaar meer variatie komt in bossen. Meer gemende bossen. Steeds meer mensen hebben schrik voor plagen en calamiteiten door klimaatverandering. De fijnspar gaat onder druk blijven staan van de schadelijke kever letterzetter. Ook de Douglas kent veel ziekten. Hierdoor gaan eigenaars met klimaatrobuuste uitheemse soorten experimenteren. Dit betekent voor Vlaanderen gemende bossen met minder naaldhout en meer loofhout. Meer loofbossen dus. Die mijnhout- en dennenbossen zijn pioniersbossen, hierin gaat geen kaalslag meer plaatsvinden, maar dunningskap en aanplanting van schaduwsoorten in plaats van pionierssoorten. Ondervegetatie zal uitgroeien tot loofhoutbos. Boseigenaren zijn vrij om de functie van hun bos te kiezen, maar zijn zich terdege bewust van klimaat en weer.
Vlaanderen stimuleert nieuwe technologie. Zo wordt de bouwmethode CLT nu in naaldhout en Douglas toegepast, maar het kan wellicht ook in loofhout. Er ontstaan zo interessante alternatieven. Ook als het gaat over chemie. Zo kun je T-shirts maken van hout, omdat je hout helemaal kunt ontbinden. Dat geldt niet voor plastic bijvoorbeeld.

Hoe zorgen jullie voor meer vitaliteit in de bossen?
We maken onze bossen op verschillende manieren weerbaar. We zorgen voor variatie in boomsoorten, herkomst, structuur, leeftijd van bomen, grootte, bomen die droogte goed verdragen, of juist goed tegen langdurige regenperiodes kunnen. Naast het integreren van soorten en herkomsten, zorgen we ook voor biodiversiteit, een belangrijke basis voor een sterk bos. Denk aan insecten als de rode bosmier die beschermd is en een belangrijke rol speelt in het behoud van evenwicht. De meeste bossen zijn arm en zuur. Zorg je voor veel bodemfauna, dan krijg je vitaliteit en gezondheid. Zo brengen we soorten in met goed afbreekbaar bladafval die de bodem verbeteren. Ook de houtkwaliteit is een belangrijk aspect. Voor herplanten en duurzaam beheer zijn inkomsten nodig. Die kunnen we genereren door de groei en oogst van hoogwaardig hout te bevorderen.
Dus houtoogst heeft nut volgens u?
Dat kan zeker een doelstelling zijn van een bos, ja. Dankzij deze economische functie kunnen we een duurzame grondstof hout produceren. Dan nog steeds kunnen andere doelen, zoals een recreatief aantrekkelijk en biodivers bos, ook behaald worden. Dat gaat juist perfect samen. Kappen we geen bomen meer, dan krijg je dichte bossen met veel schaduw en bomen die sterven. Houtoogst is complementair, we zien het als een hulpmiddel om de bosdoelstellingen op een goedkope manier te realiseren. Een Return On Investment om terug te herinvesteren in het bos.
Waarom denkt u dat houtkap zoveel emotie oproept bij mensen?
Dat betreft een bepaalde manier van denken. Mensen begrijpen niet graag dat een boom gezaagd moet worden, omdat zij het associëren met afsterven. Vaak zien zij houtkap ook vooral in combinatie met geld verdienen. Dat is wat mensen geloven. Het heeft volgens mij vooral met liefde voor bomen te maken. Dat is prachtig, maar we zijn het gevoel kwijtgeraakt dat je bos kunt gebruiken, zonder dat je het kapot maakt. Vergelijk het met een vleeseter die niet wil zien dat beesten afgeslacht worden. We willen allemaal een prachtige houten tafel of keukenkast, maar er mogen geen bomen gekapt worden. Er moet bewustwording komen dat we op een duurzame manier hout gebruiken met respect voor het bos. En dat we houtgebruik goed kunnen inzetten als CO2-stop.
“We zijn vervreemd geraakt van onze grondstoffen. We bekijken een bos van op afstand en verbinding ontbreekt. We zien een bos ten onrechte als iets aparts, dat niet gekapt of beheerd mag worden.”
Jan Seynaeve
Coördinator vzw. Bosgroep ZuiderkempenHoe zou u deze perceptie proberen te veranderen?
We zijn vervreemd geraakt van onze grondstoffen. We bekijken een bos van op afstand en verbinding ontbreekt. We zien een bos ten onrechte als iets aparts, dat niet gekapt of beheerd mag worden. Ik sprak een stamhoofd van de indianen in de Braziliaanse Amazone. Zij beschouwen het bos als kapitaal, zij leven ermee in evenwicht en gebruiken het om te overleven. Het is voor hen een kwestie van leven of dood. Van die zienswijze kunnen wij veel leren. Vroeger was het voor ons trouwens ook niet anders. Wij leefden in en met het bos. Daarom moeten we bossen beheren en het hout dat er uitkomt zo duurzaam en lokaal mogelijk verwerken en gebruiken.
Als gehele houtsector moeten we niet strijden tegen de waarheid van velen. Beter tonen we begrip en respect voor opvattingen en delen we vanuit die openheid onze eigen visie en geloof mee. Door bewijsvoering te leveren bijvoorbeeld. Door mensen vervolgens zelf conclusies te laten trekken over wat beter is voor het klimaat; een houten, plastic of metalen tafel. Het moet duidelijker worden in welke richting een mensvriendelijke maatschappij moet gaan. Laat academici dit aantonen. Houtkap is de realiteit. Wat wij zelf bijvoorbeeld doen, is mensen uitnodigen om in het bos te kijken waarom en hoe we kappen en daarbij het feitelijke verhaal vertellen.
Ook het belang van hout in het kader van de bio-economie en circulaire economie moeten we benadrukken. We kunnen daarin meeliften op de Europese doelstelling waarbij hout als belangrijke grondstof in bijvoorbeeld de bouwsector naar voren wordt gebracht. De overheid en gemeenten hebben hierin een belangrijke voorbeeldfunctie, zij kunnen dit in strategisch beleid vastleggen. Ook hout in bestekken opnemen en zo impulsen geven waarop de rest van de maatschappij mee kan liften.
Stel dat verloopt succesvol, is er dan wel genoeg hout beschikbaar?
Vlaanderen heeft qua hout een zelfvoorzieningsgraad van ongeveer 10%. Maar er is bijvoorbeeld veel hout in Wallonië en Duitsland. Dat voeren we nu onbewerkt uit naar China,. Het zou veel beter zijn dit op lokaal, regionaal en Europees niveau te verwerken.
Er vindt veel export naar de uithoeken van de wereld plaats en dat doet de wenkbrauwen fronsen. Lokale verwerking van hout moet meer aandacht krijgen. Dat er steeds minder lokale zagerijen zijn in België geeft kopzorgen. Lokale bevoorrading gaat niet meer, omdat China alles opkoopt. Beheerders en overheid zouden onderhands meer hout moeten verkopen zodat zij voldoende hout hebben om te kunnen verwerken. Ook is er nood aan goede vakmensen en opleidingen. Ook hiervoor is aandacht nodig, zodat zij in de zagerijen kunnen werken.